Silleda

Silleda

Localización
42°41′53″N 8°14′48″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Capital	Silleda
Poboación
Poboación	8.876 (2023) (52,52 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade de Terras de Deza Comarca de Deza
Superficie	169 km²
Altitude	524 m
Comparte fronteira con	Forcarei Vila de Cruces Boqueixón A Estrada Lalín
Organización política
• Alcaldesa	Paula Fernández Pena (2024–)
Eleccións municipais en Silleda
Identificador descritivo
Código postal	36540
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	36052
Páxina web	silleda.gal

Silleda é un concello da provincia de Pontevedra pertencente á comarca do Deza. Ocupa 169 km², e segundo o IGE en 2022 tiña 8.860 habitantes, distribuídos en 33 parroquias e 250 lugares. O concello de Silleda é coñecido tamén como Trasdeza. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «silledense».

En Silleda ten a súa sede a Feira Internacional de Galicia, onde se celebra anualmente a Semana Verde de Galicia.

Xeografía

Situación

Silleda localízase preto do centro xeográfico de Galicia, no norte da provincia de Pontevedra. Os seus 169 km² están delimitados pola Serra do Candán e o San Sebastián de Meda, que o separan polo oeste e sur dos concellos de Forcarei e A Estrada; o río Ulla polo noroeste, que separa Silleda de Boqueixón; e o río Deza, que fai de linde con Vila de Cruces polo norte e Lalín ao leste. Foi este último río o que lle dá ás terras de Silleda o nome de Trasdeza.

Administración

O seu territorio repártese en 33 parroquias, con advocacións moi diversas, aínda que merece a pena destacar San Martiño, patrón de seis parroquias, Santa María, con cinco, San Miguel con catro e San Salvador con tres. Como dato curioso, é necesario sinalar que, aínda que a práctica totalidade das parroquias pertencen á diocese de Lugo, as de Cira e Dornelas pertencen á arquidiocese de Santiago.

Accesos

Este concello está atravesado pola estrada N-525, que une Ourense con Santiago de Compostela, situándose a capital municipal a 40 km de Compostela; e pola autoestrada central galega, que tamén une as devanditas cidades. Conta con dous enlaces a esta última.

No tocante ao transporte por tren, por Silleda discorren dúas vías do ferrocarril: a primeira, inaugurada en 1958, unía Ourense e Santiago dentro da liña Zamora - A Coruña; e a segunda, inaugurada no 2011, trátase da liña de alta velocidade entre as mencionadas cidades galegas.

Demografía

Censo total	8.687 (2019)
Menores de 15 anos	1.068 (12.3 %)
Entre 15 e 64 anos	5.237 (60.29 %)
Maiores de 65 anos	2.382 (27.42 %)

Evolución da poboación de Silleda   Fontes: INE e IGE.
1900	1930	1950	1981	2004	2009	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
11.483	12.532	13.490	9.980	9.089	9.248	9.199
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Principais núcleos por habitantes do concello: # Núcleos principais Poboación % 1º Silleda (Silleda) 2.864 31,56% 2º A Bandeira (Manduas) 737 8,12% 3º Freixeiro (Laro) 102 1,12% 4º San Fiz (Margaride) 76 0,83% 5º Dornelas (Dornelas) 66 0,73% 6º Barravaite (Lamela) 61 0,67% 7º Gorís (Lamela) 61 0,67% 8º Senra (Escuadro) 60 0,66% 9º Camporrapado (Cortegada) 58 0,64% 10º Curro (Cira) 58 0,64% 11º Pedrouzo (Graba) 55 0,61% 12º Sestelo (Escuadro) 55 0,61% 13º Forcas (Laro) 55 0,61% 14º O Foxo (Silleda) 55 0,61% 15º Bazar (Abades) 54 0,60% Total 15 núcleos 4.417 48,68%

Parroquias do concello máis poboadas: # Núcleo Poboación % 1º Silleda 3.206 35.76% 2º Manduas 1.006 11.22% 3º Escuadro 461 5,14% 4º Laro 301 3,36% 5º Cortegada 259 2,88% 6º Lamela 259 2,88% 7º Graba 242 2,7% 8º Cira 228 2,54% 9º Taboada 214 2,39% 10º Negreiros 183 2,04%

Variación da poboación entre a ano 2000 e o 2011 das 33 parroquias que compoñen o concello:

Entidade Poboación ano 2000 Poboación ano 2011 Variación absoluta Variación relativa Abades 163 140 - 23 - 14,11% Ansemil 74 66 - 8 - 10,81% Breixa 172 120 - 52 -30,23% Carboeiro 69 58 - 11 - 15,94% Castro (O) 117 105 - 12 - 10,25% Cervaña 138 117 - 21 -15,21% Cira 307 241 - 66 - 21,49% Cortegada 365 273 - 92 - 25,2% Chapa 167 159 - 8 - 4,79% Dornelas 180 144 - 36 - 20% Escuadro 592 487 - 105 - 17,73% Fiestras 167 120 - 47 - 28,14% Graba 332 262 - 70 - 21,08% Lamela 330 270 - 60 - 18,18% Laro 380 336 - 44 - 11,57% Manduas 935 1.012 77 8,23% Margaride 203 174 - 29 - 14,28%

Entidade Poboación ano 2000 Poboación ano 2011 Variación absoluta Variación relativa Martixe 141 109 - 32 - 22,69% Moalde 255 192 - 63 - 24,70% Negreiros 218 203 - 15 - 6,88% Oleiros 144 107 - 37 - 25,69% Parada 236 200 - 36 -15,25% Pazos 59 45 - 14 - 23,72% Piñeiro Ponte 187 175 - 12 - 6,41% Refoxos 149 128 - 21 - 14,09% Rellas 103 82 - 21 - 20,31% Saídres 132 121 - 11 - 8,33% Siador 188 138 - 50 - 26,59% Silleda 2.032 3.033 1.001 49,26% Taboada 237 212 - 25 - 10,54% Vilar 124 113 - 11 - 8,87% Xestoso 79 61 - 18 - 22,78%

Historia

Bandeira do concello, con 33 estrelas, unha por cada parroquia.

A denominación de Trasdeza aparece xa mencionada na Alta Idade Media e a parroquia de Santa María de Cortegada en Trasdeza, figura en documentos.

No século XVII menciónase o arciprestado de Trasdeza como dependente do arcediagado de Deza, da diocese de Lugo. Trasdeza aparece, polo tanto, como denominación eclesiástica que en 1645 designa o arciprestado dese nome.

A maior parte destas parroquias aparecen formando parte da xurisdición de Trasdeza, no século XVII, que pertencía á provincia de Santiago. Desta xurisdición eran vinte e cinco das actuais parroquias; as demais pertencían ás xurisdicións de Cira, Carboeiro e Camanzo; a de Parada, antes parroquia, á xurisdición de Deza e a de Refoxos ao Couto de Acibeiro.

No actual territorio do concello houbo, a principios do século XIX, oito municipios constitucionais. Coa división municipal de 1835 o actual concello denominouse Chapa, establecéndose, desde aquel momento, unha pugna con Silleda pola capital e pola denominación do concello. Esta loita rematou en 1853 ao adoptarse como nome definitivo o de Silleda.

Cultura

Patrimonio

Patrimonio histórico, artístico e natural

Na parroquia de Abades atópanse:

• O Santuario da Nosa Señora dos Remedios, templo neoclásico do século XVIII, de grandes proporcións construído seguindo os planos de Melchor de Ricoi.
• A igrexa parroquial de Santa María, templo románico do século XII.
• A Chousa Nova, dolmen escavado durante as obras da liña do AVE Ourense-Santiago e reconstruído e considerado o dolmen máis antigo de Galiza.
• A Estación da Bandeira, con parada de trens da liña Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Ansemil:

• A igrexa de San Pedro de Ansemil, templo románico que formaba parte dun mosteiro medieval.

Na parroquia de Breixa:

• A Igrexa de Santiago de Breixa, templo románico.

Na parroquia de Carboeiro:

• Ao pé do río Deza, atópase o Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro. Trátase dun mosteiro beneditino fundado no século X do que se conserva en moi bo estado a súa igrexa e algúns dos departamentos monacais.
• Cruzando o Deza a carón do mosteiro, a Ponte do Demo.

Na parroquia do Castro:

• A igrexa de San Mamede, templo románico medieval.
• A Copa do Castro, asentamento castrexo.
• A Estación de Silleda, na liña do ferrocarril Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Cira:

• A Fortaleza de Cira, construción medieval.
• O Pazo de Paizás, casa señorial do século XVIII.

Na parroquia de Dornelas:

• A igrexa de San Martiño, construída no século XII.

Na parroquia de Escuadro:

• A Igrexa de San Salvador de Escuadro, templo románico do século XII
• O Pazo de Cascaxide, casa señorial do século XVIII. É de propiedade privada.

Na parroquia de Fiestras:

• A Igrexa de San Martiño de Fiestras, do século XII.

Na parroquia de Graba:

• O Coto do Castelo, restos dunha antiga construción.
• Outeiro Verde, monte compartido coa parroquia de Aciveiro (Forcarei)

Na parroquia de Pazos:

• A Fervenza do Toxa, salto deste afluente do Deza, considerado o máis alto de Galiza.

Na parroquia de Ponte:

• A Igrexa de San Miguel de Ponte, templo dos séculos XIX e XX.
• A Ponte do Pozo Negro, que cruza o Deza cara San Pedro de Losón (Vila de Cruces).

Na parroquia de Siador:

• O Pazo de Sestelo, casa señorial do século XVI.

Na parroquia de Silleda:

• O Pazo de Trasfontao, casa señorial do século XVIII.
• O Castro de Toiriz, sitio arqueolóxico da Idade de Ferro.

Na parroquia de Taboada:

• A Igrexa de Santiago de Taboada, templo románico.
• A Ponte Taboada, construción do século X.
• A Estación da Ponte Taboada, na liña férrea Zamora-A Coruña.

Na parroquia de Xestoso:

• As Brañas de Xestoso, espazo natural LIC, dentro da que se atopa a Lagoa Sacra.

Patrimonio cultural

Actualmente, existen dúas agrupacións bandísticas, a Banda Municipal de Silleda e a Banda Recreativa e Cultural de Bandeira, aínda que tamén existiron outro par, a Banda de música de Cira, que esmoreceu na segunda metade do século XX, e a Banda de música de Lamela, que desapareceu na década de 1910.

Etnografía

Festas e celebracións

Nos meses de marzo ou abril:

• En Abades celébrase a festa da rosquilla.
• En Piñeiro ten lugar a festa da carne ó Caldeiro.

No mes de xullo:

• En Silleda celébrase a festa do lacón.
• En Cortegada celébrase a festa da paella.

No mes de agosto:

• En Laro celébrase a romaría da tortilla.
• Na Bandeira celébrase a festa da empanada.

No mes de setembro:

• En Ponte celébrase a festa do chourizo ao viño.

E no mes de outubro:

• En Breixa celébrase a festa da castaña.

Ademais, o derradeiro domingo do mes de xuño, o contorno do Santuario da Virxe da Saleta, en Siador acolle a Romaría do Rapaz. Tamén se celebra nesta mesma parroquia a romaría da Saleta, no mes de setembro, sendo o día máis importante o 19 de dito mes. Na parroquia de Escuadro, celébrase a romaría de santa Isabel o día 2 de xullo e o domingo seguinte.

Silleda na literatura popular

• Nosa Señora de Abades/ ¿qué lle dás ós teus romeiros?/ Agoiña da miña fonte,/ sombra dos meus castiñeiros .

Economía local

O motor principal da economía trasdezá son as industrias do sector primario, secundario e terciario vinculadas ao sector agropecuario. Sector que, se ben segue a manter no Concello unha intensa actividade, debido as súas numerosas crises afectou a moitos pequenos gandeiros. Isto pode explicar o decrecemento demográfico do Concello nas últimas décadas, pois, aínda que a vila de Silleda medrou en poboación, no total do Concello, maioritariamente rural, a poboación total descendeu ata os albores do século XXI, cando se rachou con esta tendencia negativa, coincidindo coa construción da autoestrada Santiago-Ourense e posteriormente do mesmo tramo Santiago-Ourense do ferrocarril de alta velocidade (AVE) que supuxeron unha activación da economía do Concello. En parte por isto e pola auxe do sector inmobiliario, o Concello acolleu a nova poboación emigrante, principalmente dos países do Leste e Suramérica, o que permitiu esa ruptura da tendencia de decrecemento demográfico recuperando poboación moderadamente durante a primeira década do século XX.^{[Cómpre referencia]}

As industrias metalúrxica, da construción ou da imprenta, entre outras, tamén forman parte da actividade económica do Concello xunto cos servizos, con pequenos comercios especialmente na vila de Silleda e da Bandeira. O polígono industrial situado preto da vila de Silleda recentemente empezou a estar ocupado por industrias e negocios.

Servizos públicos

Educación

Neste concello existen varios centros de ensino: o CEIP de Silleda, o CEIP da Bandeira e o IES Pintor Colmeiro, todos eles de carácter público; e o Colexio María Inmaculada, centro concertado. Ademais, a carón do CEIP da capital atópase a Escola Infantil "Galiña Azul".

Sanidade

O concello conta con dous centros médicos, un en cada núcleo urbano: Silleda e A Bandeira.

Política

Artigo principal: Eleccións municipais en Silleda.

Tradicionalmente, o PPdeG obtiña folgadas maiorías absolutas neste Concello. No 2003 a maioría absoluta do PP xa non é tan folgada coma en lexislaturas anteriores ao ser conseguida por poucos votos e grazas tamén ao voto emigrante, que resultou decisivo. No 2007 o PP perde a Alcaldía, cando o PSdeG-PSOE empatou en escanos co PP. Foi entón cando o BNG co seu único escano apoiou a Paula Fernández, da lista do PSdeG-PSOE, como Alcaldesa. Porén, o BNG e PSdeG-PSOE non chegan a pactar en ningún intre un goberno de coalición e Paula Fernández Pena formará un goberno sen maioría absoluta dende o comezo da lexislatura. Pese a isto, e aos conflitos que se manifestan entre membros da propia lista do PSdeG-PSOE dende os seus inicios, nos dous primeiros anos Paula Fernández Pena e o seu reducido equipo de goberno conseguen gobernar sen grandes atrancos, contando, xeralmente, co apoio da concelleira do BNG nas votacións dos plenos e cos apoios dos membros do PSdeG-PSOE que van ficando fóra do goberno por se autoexcluír (caso de Javier Cuíña e Ofelia Rey Recimil) ou por seren excluídos pola propia Alcaldesa (caso de Lázara). Esta estabilidade comeza a crebar cando o bipartito perde as eleccións no 2009 e Núñez Feijóo é proclamado Presidente da Xunta. É aí cando os membros da lista electa do PSdeG-PSOE -que agás Gerardo Lázara (o único que non se presenta en dita lista como "independente"), está composta por xente que se incorpora nova á política ou que vén do CIS (partido local que nace dunha escisión do PP e que no 2003 obtivera 3 concelleiros)- Javier Cuíña (líder do antigo CIS) e Ofelia Rey empezan a facer oposición e pactar co PP local, baixo a intervención de Rafael Louzán, unha moción de censura para tombar o goberno de Paula Fernández Pena.

Así, foi en outubro do ano 2009 cando o Partido Popular, xunto con 2 tránsfugas do PSOE presentou unha moción de censura para derrocar ao goberno da Alcaldesa Paula Fernández Pena. Este acto contou coa oposición de gran parte da veciñanza. Isto levou á recollida de sinaturas e unha manifestación multitudinaria e unha concentración de apoio a Paula Fernández. O 19 de outubro,Ofelia Rey Recimil, concelleira electa nas listas do PSdeG, converteuse na alcaldesa de Silleda co apoio do outro edil trásfuga do PSOE e de 5 edís elixidos nas listas do PP.

Nas eleccións municipais de maio de 2011, o PSOE recupera a alcaldía, repetíndose a repartición de escanos das anteriores eleccións e Paula Fernández convértese de novo en alcaldesa, co apoio do edil do BNG, Matías Rodríguez da Torre. En xullo de 2013 Paula Fernández abandona a alcaldía tras resultar designada senadora pola Comunidade Autónoma, e o pleno elixe alcalde a Manuel Cuíña Fernández, que repite no cargo tralos comicios do 2015, obtendo maioría absoluta.

Eleccións municipais, 25 de maio de 2003 Partido Votos % Concelleiros PP 2.769 45.46 % 6 CIS 1.607 26.38 % 4 BNG 877 14.40 % 2 PSOE 733 12.04 % 1 PPS 105 1.72 % 0 Alcalde electo: José Fernández Viéitez (PP).

Eleccións municipais, 27 de maio de 2007 Partido Votos % Concelleiros PSOE 2.883 45.38 % 6 PP 2.508 39.48 % 6 BNG 777 12.23 % 1 PPS 152 2.32 % 0 Alcalde electo: Paula Fernández Pena (PSOE).

Eleccións municipais, 22 de maio de 2011 Partido Votos % Concelleiros PSOE 2.853 47,11 % 6 PP 2.568 42,4 % 6 BNG 513 8,47 % 1 PPS 88 1,45 % 0 Alcalde electo: Paula Fernández Pena (PSOE).

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Silleda.

• 
  Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro
• 
  Mosteiro de San Lourenzo de Carboeiro
• 
  Igrexa de San Pedro de Ansemil, Silleda
• 
  Canzorro, San Pedro de Ansemil
• 
  Semana Verde de Galicia
• 
  Semana Verde de Galicia 2010.

Lugares de Silleda

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Silleda vexa: Lugares de Silleda.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Páxina oficial de Turismo Arquivado 21 de marzo de 2018 en Wayback Machine.
• Páxina oficial do Concello